سَئَلَ رَسُولُ اللهِ جَبْرَئیلَ: رسولخدا(ص) از جبرئیل سوال فرمود: اَیُّ الْبِقاعِ اَحَبُّ اِلَی اللهِ تَعالی؟ کدام نقطه از زمین نزد خداوند محبوبتر است؟ قالَ: اَلْمَساجِدُ، وَ اَحَبُّ اَهْـلِها اِلـَی اللهِ اَوَّلُهُمْ دُخُولاً اِلَیْها وَ آخِرُهُمْ خُروُجا ًمِنْها گفت مساجد و محبوترین مردم نزد خدا کـسی اسـت که زودتـر از دیگران به مسجد وارد شود […]
سَئَلَ رَسُولُ اللهِ جَبْرَئیلَ:
رسولخدا(ص) از جبرئیل سوال فرمود:
اَیُّ الْبِقاعِ اَحَبُّ اِلَی اللهِ تَعالی؟
کدام نقطه از زمین نزد خداوند محبوبتر است؟
قالَ: اَلْمَساجِدُ، وَ اَحَبُّ اَهْـلِها اِلـَی اللهِ اَوَّلُهُمْ دُخُولاً اِلَیْها وَ آخِرُهُمْ خُروُجا ًمِنْها
گفت مساجد و محبوترین مردم نزد خدا کـسی اسـت که زودتـر از دیگران به مسجد وارد شود و دیرتر از دیـگران خـارج گـردد
قالَ:فَاَیُّ الْبِقاعِ اَبْغَضُ اِلَی اللهِ تَعالی؟
فرمود کدام نقطه نزد خداوند مبغوضتر است؟
قالَ:اَلْاَسْواقُ وَ اَبْغَضُ أَهْلِها اِلَیْهِ اَوَّلُهُمْ دُخـُولاً اِلَـیـْها وَ آخِـرِهـُمْ خُـروجاً مِـنْها(۱)
گـفت بازارهـا و مبغوضترین مردم کـسی اسـت کـه زودتـر ازهمـه به بازار می آید و دیـرتر از هـمه از بـازار خارج می شود
سوال:
چرا بازار مورد نکوهش قرار گرفته است در صورتی که نبض چـرخـش اقـتصـادی کـشـور بـازار اسـت؟
پاسخ:
این نکوهـش فلسفـه و حکمتـی دارد عـبارت اسـت از ایـنـکه اهـل بـازار معمولا از صبح تا شب به داد و ستد مشـغولنـد کـه فعـالیت دنیـوی اسـت و ای بسا نوعا وقت نمی کنند به نمازهای جماعت یا نماز اول وقت برسند.در نهایت این فعالیتهای دنیوی موجب می شود انسان از انجام تکالیف شرعی خود و از یاد خداوند غافل گردد بدین جهت مورد نکوهش قرار گرفته تا بازاریان غفلت را کنار بگذارند .ضمن فعالیتهای اقتصادی که بسیار مطلوب و مورد سفارش است به مسائل دینی خود نیز برسند بعنوان نمونه به روایات زیر توجه فرمایید:
رسولخدا(ص) فرمود:
أَلسّوقُ دارُ سَهْوٍ وَ غَفْلَهٍ فَـمَنْ سَـبَّـحَ فیـها تَسْبیحَهً کَتَبَ اللهُ لَهُ بِها اَلْفَ اَلْفَ حَـسَنَهٍ(۲)
بازار سرای بی خبری و غفلت است پس هر که در بـازار یک تسبیح گوید خداونـد هـزار هـزار پـاداش مـی دهـد
امیرمؤمنان(ع) فرمود:
مَجالِسُ الْاَسْواقِ مـَحاضِرُ الشَّیْطانِ(۳)
مـحـفـلهای بازار جـای حـضـور شـیطـان اسـت
امام صادق(ع) فرمود:
مَـنْ ذَکَـرَ اللهَ عـَـزَّ وَ جــَلَّ فـِـی الْاَسْواقِ غَفَرَ اللهُ لَهُ بِعَدَدِ أَهْلِها(۴)
کسیکه در بازار ذکر خدا گوید خداوند به عدد اهل بازار او را مشمول غفران و بخشش خود قرار میدهد
احکام و اخلاق بازار:
در ضمن روایـات مـتـعدد و یـا در کـتب فـقهـی فقـهاء موضوعات متعددی در مورد معاملات بازار مطرح شده است بصورت فهرست مواردی را یادآوری مـی کـنیم:
۱-دقت لازم در خرید و فروش اجـناس
۲-خرید و فروش جنس خوب و مرغوب
۳-استحباب کم گرفتن ولی زیـاد دادن
۴-عـدم تـزیین جـنس بـرای ایـجاد رغبت در مشتری
۵-بازگو کردن عیوب ظاهری و باطنی جنس به مشتری
۶-اجتناب از معامله با کسیکه اموالش را در حرام مصرف می کند
۷-اجتناب از معامله با کسانیکه عقب ماندگی ذهنی دارند
۸-اکتفا کردن به حداقل سود در معامله با انسانـهای مؤمن
۹-بر اساس مفاد روایات مستحب است انسان در اول وقت نماز کسب را رها کـرده و بـه نـماز بـرود و پرداختن به کسب در ایـن وقـت مـکـروه اسـت
شخصی بنام حسین بن یسار از اصحاب امـام موسی بن جـعـفر(ع)از امـام درباره آیه شریفه زیر پـرسید:
رِجَالٌ لَا تُــلْـهِیـهِمْ تـِـجـَارَهٌ وَلَا بَــیْـعٌ عَـنْ ذِکْـرِ اللَّهِ وَإِقَـامِ الصَّلَاهِ وَإِیتَاء الزَّکَاهِ یَخَافُونَ یَوْمًا تَتَقَلَّبُ فِیهِ الْقُلُوبُ وَالْأَبْصَارُ (۵)
مردانى که نه تجارت و نه داد و ستدى آنان را از یاد خدا و برپا داشتن نماز و دادن زکات به خود مشغول نمىدارد و از روزى که دلها و دیدهها در آن زیرورو مىشود مىهـراسنـد
امام در پاسخ فرمود:
هُمُ التّجارُ الذّینَ لا تُلْهیهِمْ تِجارَهٌ وَلا بَیْعٌ عَنْ ذِکْــرِ الله عَــزَّ وَجَــلَّ اِذا دَخَــلَ مـواقـیـتُ الصّـلاهِاَدُّوا اِلـی الله عَـزَّوَجَـلَّ حَـقّـَهُ فــیـها(۶)
آنان تجار و کسبه ای هستند که تجارتشان باعث غفلت از ذکر و یاد خدا نمی شود هر گاه وقت نماز میرسد میروند تا حق خداوند را بجا آورند
پی نوشت:
(۱)وسایل الشیعه /حر عاملی ج ۱۲ ص۳۴۵
(۲)کنز العمال/متقی هندی ۹۳۳۰
(۳)غرر الحکم/آمدی ۹۸۱۴
(۴)وسایل الشیعه /حر عاملی ج ۱۲ ص۳۰۳
(۵)سوره نور آیه شریفه ۳۷
(۶)فروع کافی ج۵ ص۱۵۴
موضوع:اخلاق در بازار
مکان: مسجد میدان تره بار خوی
مناسبت: افتتاح مسجد میدان تره بار